Unggah-Ungguh Basa Jawa: Ngoko, Krama

Budayane Wong Jawa: Unggah-ungguh basa.

·         Ngoko Lugu

Ngoko lugu yaiku wujud unggah-ungguh basa Jawa sing kabeh tembunge awujud ngoko lan tanpa campuran tembung krama, krama inggil utawa krama andhap.

Panganggone ngoko lugu iki bisa kanggo kang tembungan (Orang pertama), sing dijak rembugan (Orang kedua), utawa wong kang dirembug (Orang ketiga).

Wuwuhan (imbuhan) sing digunakake ing ngoko lugu awujud ngoko (di-, -e, -ake).

Basa ngoko bisa digunakake kanggo pawongan sing wis akrab lan rumangsa dheweke luwih tuwa tinimbang sing dijak guneman. Tuladhane kanca karo kanca, guru karo murid, utawa wong tuwa karo anak.

Tuladhane:

Kowe mengko ana ngomah? Aku arep menyang omahmu.

Aku nggawa sangu panganan saka ngomah.

·       

           Ngoko Alus

Ngoko alus yaiku wujud unggah-ungguh basa Jawa sing tembunge ora mung tembung ngoko lan netral, ananging uga nggunakake tembung krama, krama inggil, lan krama andhap.

Ananging panganggone tembung krama, krama inggil, lan krama andhap iku mung digunakake kanggo ngurmati wong sing dijak rembugan (Orang kedua) lan kanggo wong kang dirembug (Orang ketiga). Dadi ora digunakakke kanggo awake dhewe (Orang pertama).

Wuwuhan (imbuhan) sing digunakake ing ngoko alus uga awujud ngoko (di-, -e, -ake).

Basa ngoko alus uga bisa digunakake kanggo wong sing wis akrab lan sing rumangsa luwih tuwa tinimbang sing dijak guneman.

Dadi cirine ngoko alus iku:

o   Basane ngoko + krama inggil

o   Ana tembung kriya kanggo sing dijak guneman (Orang kedua) lan wong sing dirembug (Orang ketiga)

o   Tembung kowe dadi panjenengan

o   Ater-ater lan panambang (imbuhan) ora dikramakake

Tuladha:

Panjenengan sida tindak kantor ora?

Dhik, surate iki tulung diaturke Pak Guru, ya!

·         

      Krama Lugu

Krama lugu yaiku tembung kang digunakake kanggo menehi tandha ragam sing tembunge dumadi saka krama, madya, netral utawa ngoko, lan isa ditambah nganggo krama inggil utawa krama andhap. Nanging krama inggil karo krama andhap amung kanggo ngurmati sing dijak guneman (Orang kedua) utawa wong kang dirembug (Orang ketiga)

Cirine Krama lugu yaiku:

o   Dumadi saka krama + krama inggil

o   Tembung kowe dadi sampeyan

o   Ater-ater / panambang dikramakake

o   Tembung aku dadi kula

Tuladha:

Sampeyan napa nate kesah dhateng Solo?

Yen purun, mangpundhutaken sega niku saporsi mawon.

·       

         Krama Alus

Krama alus iku wujud unggah-ungguh basa Jawa sing kabeh tembunge saka tembung krama, krama inggil, utawa krama andhap. Tembung madya lan ngoko ora digunakake. Ater-ater lan panambang sing digunakake awujud krama (dipun-, -en, -aken).

Tuladha:

Bapak tindak kantor nitih sepeda.

Ibu sare wonten ing kamar ngajeng.